برق پاک در دورافتاده‌ ترين روستای بلوچستان

فلسفه شكل‌گيری انجمن نذرطبيعت،كمك به مناطق محروم در حوزه محيط زيست است. نذر طبيعت هميشه در پروژه‌های خود به مسائل محيط زيستی توجهی ويژه دارد...

دست‌اندركاران پروژه برق‌رساني به روستاي بارِكدن از چگونگي شكل‌گيري اين ايده و مشكلات آن مي‌گويند

برق  پاك  در دورافتاده‌ترين  روستاي  بلوچستان

فرناز  حيدري

روستاي بارِكدن واقع در استان سيستان و بلوچستان با آخرين مسير دسترسي جاده اي حدود 18 الي 20 كيلومتر فاصله دارد. بارِكدن از نظر لغوي دو قسمت دارد؛ <<بارك>> به معناي لاغر و باريك و <<دن>> كه به معناي دشت است. منطقه در اصل دشتي، كوهستاني و خيلي هم صعب العبور است و مسير دسترسي جاده اي مستقيمي ندارد. پروژه برق رساني خورشيدي به روستاي بكر بارِكدن كه با همت مردم خير و 3 گروه انجمن نيك ورزي ايرانگرد، انجمن نذر طبيعت و آقاي مسلم باركزهي از جانب مستند هاي بلوچستان گرد انجام شده؛ يك نمونه از فعاليت هاي خيرخواهانه با هدف حفظ محيط زيست است كه در اين گزارش مروري بر چگونگي آن خواهيم داشت.

چرا  روستاي  بارِكدن؟

مسلم باركزهي، فعال بومي گردشگري به <<اعتماد>> مي گويد:<<روستاي بارِكدن يك منطقه كوهستاني در شهرستان نيكشهر بخش بنت حدفاصل بنت و فنوج است. نزديك ترين روستا به بارِكدن كه با ماشين مي توان رفت، روستاي حيدربند است. روستاي حيدربند هم خانه هاي خشتي و كپري دارد. از حيدربند تا بارِكدن يك دره آبرو است كه موتورها 18 كيلومتر از داخل آن مي روند تا به خود روستا برسند. نزديك روستاي بارِكدن حدود 6 تا روستاي مشابه است اما ما همه را به اسم بارِكدن مي ناميم چون آنجا محوريت دارد. شغل مردم هم دامداري است و خانه ها به صورت ابتدايي هستند.>>

مجيد رضواني، عضو هيات   مديره انجمن نذر طبيعت، طراح و مجري شبكه برق روستاي بارِكدن چگونگي شكل گيري اين ايده را اين چنين تشريح مي كند: <<فلسفه شكل گيري انجمن نذرطبيعت،كمك به مناطق محروم در حوزه محيط زيست است. نذر طبيعت هميشه در پروژه هاي خود به مسائل محيط زيستي توجهي ويژه دارد. مردم روستاي بارِكدن و چند روستايي كه اطراف آن هستند نيز اغلب دامدارند و بر اساس بررسي هايي كه ما انجام داديم، متوجه تعارض هايي جدي با حيات وحش از جمله خرس سياه و پلنگ شديم. حمله پلنگ در اين روستاها بارها اتفاق افتاده و كشتن پلنگ هم حتي در اين منطقه سابقه دارد. بارِكدن يكي از جاهايي است كه ما مجموعه اي از مشكلات را در آن ديديم و تصميم گرفتيم كه كاري انجام دهيم.>>

رضواني در ادامه صحبت هايش به سيلي كه دو سال پيش در غرب بلوچستان، شهرستان نيكشهر و بخش بنت آمده، اشاره مي كند و مي گويد:<<نذر طبيعت مبلغي را از طريق كمك هاي مردمي جمع آوري كرده بود. آقاي مسلم باركزهي هم كه از بوميان منطقه هستند، آن زمان مبلغي را جمع آوري كرده بودند. آقاي باركزهي با روستاي بارِكدن آشنايي داشتند و از قبل هم تصميم گرفته بودند كه كاري را در راستاي برق رساني به اين روستا انجام دهند، ايشان مساله را با انجمن نذر طبيعت مطرح كردند و تصميم گرفته شد كه مبالغ گردآوري شده براي انجام كاري مفيد در اين روستا، يك كاسه شود. اما مبالغ جمع آوري شده براي راه اندازي توربين هاي خورشيدي كفايت نمي كرد و به همين دليل نذر طبيعت مجدد فراخوان داد. خوشبختانه آقاي جواد قارايي كه تهيه كننده مستندهاي ايرانگرد هستند با ما همراه شدند. ايشان خودشان پيش تر مستندي درباره روستاي بارِكدن كار كرده و مشكلات روستا را هم از نزديك ديده بودند. البته انجمن نيك ورزي ايرانگرد براي حل مشكل آب اين روستا هزينه اي را تامين كرده بود كه بعدها آن  هزينه را با ما يك كاسه كردند و بدين شكل بود كه هزينه برق كشي توسط اين 3 مجموعه انجمن نيك ورزي ايرانگرد، انجمن نذر طبيعت و مستند هاي بلوچستان گرد تامين شد.>>

بارِكدن تجربه اي بعد از ليپار

عضو هيات مديره انجمن نذر طبيعت به <<اعتماد>> مي گويد:<<ما در گذشته همين كار را در روستاي ليپار انجام داديم. ليپار روستاي كوچكي ديگر در استان سيستان و بلوچستان است كه تنها 5 يا 6 خانوار دارد و نزديك ساحل است. اين روستا محل تخم گذاري لاك پشت ها هم هست. مردم روستاي ليپار در گذشته وقتي كه لاك پشت ها در ساحل تخم ريزي مي كردند، تخم  آنها را از زير خاك بيرون آورده و براي تامين معيشت مي فروختند. اما با ورود محيط زيست و تعاملاتي كه با مردم صورت گرفت، قرار شد كه مشكل بي برقي مردم اين روستا در مقابل حفاظت آنها از لاك پشت ها حل شود. اين موضوع با انجمن نذر طبيعت مطرح شد و نذر طبيعت هم با همكاري اداره محيط زيست چابهار كمك كرد كه در ازاي حفاظت مردم از لاك پشت ها، سيستم برق كشي خورشيدي مهيا شود.>>

مجيد رضواني همچنين مي افزايد:<<در روستاي بارِكدن مردم مشكلي مشابه داشتند. حدود 20 خانوار و 30 توپ(سازه هاي چوبي گنبدي شكل) در اين روستا وجود دارد كه ما براي 24 تيپ برق  وصل كرديم. جداي از نور براي تامين روشنايي در شب،كليد برق براي يخچال و فريز و شارژ موبايل هم تعبيه شده و الان تمام خانوارهاي مستقر در روستاي بارِكدن صاحب برق هستند.>>

انتخاب  بين  چند گزينه

طراح و مجري شبكه برق روستاي بارِكدن دليل استفاده از پانل هاي خورشيدي را اين  طور عنوان مي كند:<<به دو علت تصميم گرفتيم كه از سيستم انرژي خورشيدي در روستاي بارِكدن استفاده كنيم، اول اينكه انرژي خورشيدي جزو انرژي هاي پاك و سبز است. دوم اينكه فاصله روستا با جاده زياد است و براي رسيدن به روستا بايد يك مسير صعب العبور طي شود بنابراين هزينه برق كشي به اين روستا قطعا خيلي زياد خواهد بود. ما مي توانستيم به جاي 60 الي 70 ميليون هزينه اي كه انجام شد، يك موتور برق بگذاريم اما موتور برق به دليل توليد آلودگي، سر و صدا و تاثيراتي كه بر محيط زيست دارد؛كل منطقه را تحت تاثير قرار مي داد. در حالي كه پانل هاي انرژي خورشيدي كه نصب كرديم 10 سال گارانتي و 25 سال ضمانت راندمان دارد. تجهيزاتي كه نصب شده همه در حد استانداردهاي روز است و از اين منظر انتظار داريم كه مشكلي ايجاد نشود.>>

او در تشريح عمليات برق كشي مي گويد:<<تيم ما 4 شبانه روز در روستا مستقر بود و پانل هاي برق را هم در خارج روستا و با رعايت يك فاصله 100 متري نصب كرديم.كابل كشي را از زيرزمين انجام داديم و حتي از داخل توپ ها (سازه هاي چوبي گنبدي شكل) هم سيم برق و كليد و پريز قابل رويت نيست چون تمام تلاش خود را كرده ايم كه بافت روستايي و بكر اين منطقه با يك المان بيگانه برهم نخورد.كارهاي طراحي فني و مطالعات را با كمك جمعي از دوستان انجام داديم و بر اساس آن تجهيزات لازم خريداري شد. اين را هم بگويم كه تجهيزات دي ماه سال 98 به چابهار ارسال شدند و بنا بود كه همان زمان به منطقه برويم و كار راه اندازي فتوسل ها آغاز شود اما به دليل شيوع همه گيري كرونا كار تا زمستان سال جاري معوق ماند و الان خوشبختانه به انجام رسيده است.>>

تعارض  مردم  روستا  با  حيات وحش

مجيد رضواني، عضو هيات مديره انجمن نذر طبيعت درباره معضل شكار مي گويد:<<محلي ها به ما گفتند كه امسال در اين منطقه حدود 30 يا 40 بره قوچ و ميش توسط شكارچي ها صيد و فروخته شده اما هدف ما از روز اول مشخص بود و در گفت وگوهايي هم كه با مردم بومي داشتيم، عنوان مي كرديم كه هدف ما ارايه خدمت به مردم بومي است اما در مقابل اين خدمات توقعاتي داريم و آن هم اين است كه حيات وحش حفاظت شود. اين منطقه مسير دسترسي و ماشين رو ندارد و در مقابل نيروي محيط باني هم ندارد كه بخواهند از حيات وحش حفاظت كنند. در نتيجه حفظ شرايط زيستگاهي و كاهش تعارضات با راهكارهايي كه كارشناسان انجمن نذر طبيعت ارايه كردند و قرار است كه در آينده هم ادامه دار باشد ازجمله اقدامات ما بود.>>

او در ادامه صحبت هايش به موضوع حمله پلنگ به دام ها هم اشاره مي كند:<<يكي از دلايل حمله پلنگ به دام ها در اين منطقه، تاريكي شب است. آقاي دكتر آريا شفايي پور در صحبت هايي كه داشتيم به ما گفتند كه در منطقه هرمزگان هم اين معضل وجود داشته و آنجا در يكي از آغل ها از لامپ هاي خورشيدي استفاده كرده  و اتفاقا جواب گرفته اند چون پلنگ به دليل نوري كه در شب ايجاد شده از حمله به دام ها خودداري كرده است. طرح در هرمزگان جواب داده بود پس ما هم همين طرح را در بارِكدن اجرا كرديم. البته رفتار حيوان وحشي بسته به زيستگاه فرق مي كند اما دوستان كارشناس نذر طبيعت چون شباهت هايي را با هرمزگان ديدند، تصميم بر الگوبرداري گرفتند. يكي ديگر از روستاهايي كه ما در راه برگشت با كمك دوستان اداره امور عشايري بازديد كرديم، روستاي باروكان بود كه در غرب سيستان و بلوچستان واقع است. اين مجموعه روستايي هم مشكل حمله پلنگ در شب را دارد، ايده استفاده از انرژي خورشيدي براي روشنايي در شب آنجا هم مطرح شد و قرار است كه در آينده به محض تامين هزينه مالي پيگيري شود.>>

مسلم باركزهي، فعال بومي گردشگري اما مي گويد كه تعارض با خرس سياه و پلنگ مختص اين منطقه نيست و كل شهرستان نيكشهر، سرباز و قصرقند كه كوهستاني هستند؛ زيستگاه حيوانات وحشي هستند. او معتقد است كه جاده كشي در اين منطقه ارتباطي به تعارض حيوانات وحشي با انسان ندارد چون بالاخره يك ضرورت است ضمن اينكه تا زماني كه فرهنگ سازي نشود، ممكن است مردم اين حيوانات وحشي را ببينند و به دليل احساس خطر جاني بزنند. باركزهي مي گويد:<<نظر من اين است كه اگر كسي مي خواهد براي حفاظت حيات وحش در اين منطقه كاري كند، اول به نيازهاي مردم مثل جاده سازي توجه كند. الان بودجه طرح هاي آموزشي و بهداشتي مصوب شده اما به دليل نبود راه امكان انجام ندارند. اين روستاها در حال حاضر كمي شناخته  شده هستند و به نظر من به شرط فرهنگ سازي مي توان كارهاي خوبي براي مردم منطقه انجام داد.>>

گردشگري  به شرط مديريت  مقصد

مسلم باركزهي، فعال بومي گردشگري به <<اعتماد>> مي گويد:<<تاكنون هيچ فعاليتي در راستاي ظرفيت سازي براي گردشگري در روستاي بارِكدن انجام نشده، دوستاني هم كه چند سال پيش آمده بودند و قول هايي دادند هنوز وعده هاي شان را عملي نكرده اند. مردم روستاي بارِكدن الان بيش از هر چيزي به يك مسير دسترسي جاده اي نياز دارند حتي اگر اين مسير براي تردد موتور هم باشد خوب است. شما تصور كنيد كه اتفاقي براي يكي از روستايي ها رخ دهد و مجبور شوند براي درمان آن فرد اقدام كنند، مردم روستا يك مسير دسترسي براي تردد ندارند. جاده موجود با هر سيل كه مي آيد خراب مي شود و تصور من اين است كه جاده اولويت مردم آن روستاست. البته از سازمان راهداري پيگيري هايي شده و خوشبختانه قول هايي داده اند. با پيگيري هايي كه كرديم، وزير راه شخصا پيگير حل مشكل راه شدند و هماهنگي هاي لازم جهت تامين اعتبار را ايشان انجام دادند. با رفتن جاده نهايتا فقط يك يا دو روستا شروع به تغيير بافت مي كنند و روستاهاي ديگر همچنان بافت اصلي را كه دغدغه برخي از روستاييان است، حفظ خواهند كرد.>>

مجيد رضواني در ادامه صحبت هايش به يك موضوع قابل تعمق ديگر هم اشاره مي كند:<<بر اساس آنچه كه ما در منطقه ديديم هنوز ظرفيت و پتانسيل پذيرش گردشگر وجود ندارد. اگر قرار است كه گردشگر به آن منطقه برود حتما بايد ابتدا مديريت مقصد گردشگري صورت بگيرد. اگر مديريت مقصد صورت نگيرد و آموزش هاي لازم به مردم محلي داده نشود، اول خود روستايي هاي آن منطقه آسيب مي بينند و بعد از آن گردشگرها متضرر خواهند شد. مردم روستاي بارِكدن به  شدت به روستاي خود وابسته هستند و با وجود سرمايه ناچيز تمايلي ندارند كه آن را ترك كنند و به شهر بروند. توصيه اكيد ما در نذر طبيعت اين است كه اين منطقه و اين روستا بدون مديريت صحيح از جانب فعالان حوزه گردشگري و ارايه آموزش هاي لازم نبايد به عنوان مقصد گردشگري معرفي شود. اين روستا قابليت ثبت جهاني دارد و بسيار بكر است اما اين جذابيت نبايد به نحوي تبليغ شود كه ناگهان سيل عظيمي از گردشگر بدون برنامه و بدون ضابطه به آن وارد شوند. متاسفانه در ميانكاله، ساحل درك و ساير مقاصد گردشگري ما تجربه هاي خيلي تلخي را از هجوم بي ضابطه گردشگرها شاهد بوده ايم و تمام تلاش ما اين است كه اين اتفاق حداقل در بارِكدن رخ ندهد.>>

  عضو هيات مديره انجمن نذر طبيعت به <<اعتماد>> مي گويد:<<ما در گذشته همين كار را در روستاي ليپار انجام داديم. ليپار روستاي كوچكي ديگر در استان سيستان و بلوچستان است كه تنها 5 يا 6 خانوار دارد و نزديك ساحل است. اين روستا محل تخم گذاري لاك پشت ها هم هست. مردم روستاي ليپار در گذشته وقتي كه لاك پشت ها در ساحل تخم ريزي مي كردند، تخم  آنها را از زير خاك بيرون آورده و براي تامين معيشت مي فروختند. اما با ورود محيط زيست و تعاملاتي كه با مردم صورت گرفت، قرار شد كه مشكل بي برقي مردم اين روستا در مقابل حفاظت آنها از لاك پشت ها حل شود. اين موضوع با انجمن نذر طبيعت مطرح شد و نذر طبيعت هم با همكاري اداره محيط زيست چابهار كمك كرد كه در ازاي حفاظت مردم از لاك پشت ها  سيستم برق كشي خورشيدي مهيا شود.>>

  طراح و مجري شبكه برق روستاي بارِكدن دليل استفاده از پانل هاي خورشيدي را اين  طور عنوان مي كند:<<به دو علت تصميم گرفتيم كه از سيستم انرژي خورشيدي در روستاي بارِكدن استفاده كنيم، اول اينكه انرژي خورشيدي جزو انرژي هاي پاك و سبز است. دوم اينكه فاصله روستا با جاده زياد است و براي رسيدن به روستا بايد يك مسير صعب العبور طي شود بنابراين هزينه برق كشي به اين روستا قطعا خيلي زياد خواهد بود.